Królowa Jadwiga – #GameChanger i monarcha w spódnicy

Krakowski kościół Karmelitów. Jadwiga spotyka kamieniarza, który wyznaje, że ma w domu chorą żonę oraz głodne pociechy. Królowa, nie zważając na nic, postanawia oddać mu złotą klamrę i pantofelek obsadzany szlachetnymi kamieniami. Odpinając podarki, niechcący stawia bosą stopę na kamieniu świeżo polanym wapnem. Ślad zostaje odbity i wmurowany w zewnętrzną ścianę świątyni.

Niechciane dziecko

Przyszła na świat najprawdopodobniej w połowie lutego 1374 roku, chociaż żadne zachowane źródło z epoki nie odnotowało tego faktu. Nikt jednak nie cieszył się z jej narodzin. Wszyscy wiązali z tym dzieckiem wielkie plany – miało okazać się chłopcem, a tym samym następcą tronu, który uratuje dynastię przed widmem wymarcia! Urodziła się jednak dziewczynka – trzecia, a zarazem ostatnia córka węgierskiego króla Ludwika Andegaweńskiego i królowej Elżbiety Bośniaczki.

No cóż, los zechciał inaczej, więc należało przedsięwziąć szczególne środki w celu zmiany zasad dziedziczenia. Ojciec widział w Jadwidze królową Węgier – dlatego właśnie zaręczył ją z austriackim książątkiem, Wilhelmem Habsburgiem. Matka pragnęła natomiast, aby oba trony – polski i węgierski – przeszły w ręce starszej Marii. Napotkała jednak opór polskich elit, które domagali się odrębnego władcy, który rezydowałby na stałe w Krakowie. Rycerze obiecali:

[…] ściśle dochować hołdu wierności złożonego córkom nieboszczyka króla, byleby którakolwiek z nich razem ze swoim małżonkiem – oboje koronowani na króla i królową Polski – w Polsce przemieszkiwali stale.

Korona na głowie i moment, który zmienia wszystko

16 października 1384 roku. Po burzliwym bezkrólewiu Jadwiga zostaje koronowana na króla Polski. Nie tylko ten moment był w jej życiu przełomowy. Kolejnym okazały się zaślubiny mężczyzny wybranego jej przez polską szlachtę.

Królowa Jadwiga, urażona usunięciem Wilhelma z zamku, zamierzała zejść do niego do miasta. A kiedy staraniem i na rozkaz panów zastała bramy zamknięte, usiłowała je własnoręcznie wyważyć toporem, który jej na żądanie podano.

Tak Długosz relacjonował wyrzucenie z Wawelu pierwszego narzeczonego, a właściwie męża Jadwigi. W wieku bowiem 4 lat wydano ją per procura za 8-letniego Wilhelma Habsburga. Ożenek był jak najbardziej legalny, jednak nie został skonsumowany. I tu właśnie pojawiła się możliwość zerwania przyrzeczenia i oddania Jadwigi litewskiemu księciu Jagielle.

Kobieta, która wpływa na losy całego świata

To do jej kancelarii zjeżdżali przedstawiciele zagranicznych rządów, to ona gromadziła wokół siebie elitę polityczną państwa. I to ona miała prawdziwą moc decyzyjną w kraju:

Kiedy zaś [król] zatrzymał się w Gnieźnie (…), zażądał okupu od wsi kapitulnych. Z tego powodu obciążeni okupem wieśniacy przybywszy do Gniezna z żonami i dziećmi podnieśli płacz, narzekanie i niekończące się skargi. (…) Poruszona tym nieszczęściem królowa Jadwiga, naprawiając błąd króla, zwróciła wszystek okup i postarała się o zniesienie interdyktu. Podobno zaś w goryczy swego serca miała powiedzieć:Wprawdzie zwróciliśmy wieśniakom bydło, ale kto im zwróci wylane łzy?

Mając zaledwie dwadzieścia kilka lat poprowadziła wyprawę wojskową na Ruś Czerwoną. Jak pisze Anna Kowalczyk w książce Brakująca połowa dziejów, „umożliwiła [ona] przywrócenie tego terytorium Rzeczypospolitej po bezprawnym zajęciu przez Węgrów”. Polska monarchini przyjęła także hołd lenny Mołdawii, a w 1397 roku negocjowała z wielkim mistrzem Zakonu Krzyżackiego powrót do korony ziemi dobrzyńskiej. „Póki ja żyję, póty wielkiej wojny Królestwa Polskiego z państwem zakonnym nie będzie. Ale potem wszystko jest możliwe…” – mówiła. I jej przewidywania się sprawdziły.

Za życia liczyli się z nią bowiem najwięksi. Nie bała się atakować kościelnych nadużyć, wytykać samemu Papieżowi, że jego urzędnicy wymierzają nieludzkie kary, ekskomuniki i interdykty. „Nigdy wcześniej o takich praktykach nie słyszano, a tym bardziej nie stosowano ich w Polsce” – grzmiała, a jej pozycja, paradoksalnie, rosła. Bo kiedy za Urbana VI w sprawie Polski wydawano 6 dokumentów rocznie, za Bonifacego IX było to już 6 aktów miesięcznie! Łącznie za jego pontyfikatu powstało 875 dekretów dotyczących naszego kraju. Jedna kobieta, nie zważając na nic, zmieniała układ sił w ówczesnej Europie.

Prawdziwy #GameChanger nie myśli tylko „tu i teraz”

#GameChanger myśli również o potomnych. Dlatego nasza monarchini stała się jednym z największych ówcześnie mecenasów nauki i kultury w Rzeczpospolitej. A nie było to takie proste! Królowa Jadwiga wiedziała, jak być doskonałym strategiem.

Gdy krakowski ordynariusz sprawiał problemy w sprawie reaktywacji krakowskiego uniwersytetu, postawiła go pod ścianą i założyła dom dla studentów nie w swojej stolicy, ale w czeskiej Pradze. Tym sposobem pokazała, że ma plan alternatywny i osiągnęła swój cel.

Przed śmiercią, w wieku zaledwie 26 lat, zdążyła jeszcze zlecić powstanie pierwszego w historii polskiego tłumaczenia Księgi Psalmów. Ufundowała kościoły, uposażyła istniejące klasztory, a także opiekowała się szpitalami. W testamencie swój majątek zapisała Akademii Krakowskiej. Według XVI-wiecznych źródeł, napis na jej grobie brzmiał: Sidus Polonorum, hic iacet Hedvigis eorum Regina (Gwiazda Polaków, tu spoczywa Jadwiga ich Królowa), a klejnoty grobowe wykonano ze skóry i drewna.