Na czym polega zarządzanie strategiczne? Odpowiadamy!

Jaka powinna być strategia? Jakie są etapy zarządzania strategicznego? Czy zarządzanie strategiczne przynosi organizacji same korzyści? A może model ten ma również wady, o  których należy pamiętać? Przeczytaj nasz artykuł i poznaj podstawy zarządzania strategicznego!

Czym jest zarządzanie strategiczne? Istota strategii w zarządzaniu

Istota zarządzania strategicznego tkwi w jego wielowymiarowości i całościowej perspektywie. Bez tego możemy mówić jedynie o pojedynczych planach, a nie całej strategii. Dobra strategia firmy musi być kompleksowa, nastawiona na realizację określonych efektów, umieszczona w czasie, obecna na wszystkich szczeblach zarządzania, motywująca dla pracowników i dostatecznie elastyczna w stosunku do otoczenia.

Czym jest więc zarządzanie strategiczne i jakie jest właściwie znaczenie zarządzania strategicznego dla rozwoju przedsiębiorstwa?

Definicja mówi o działaniach zmierzających do zapewnienia przetrwania organizacji w zmiennych warunkach. Zastosowanie odpowiedniej strategii pozwala przedsiębiorstwu przetrwać dzięki przewagom konkurencyjnym i osiągnąć założone cele. Zarządzanie strategiczne może być postrzegane również jako ciągłe podejmowanie decyzji i adaptacja do nie zawsze sprzyjającego otoczenia.

Warto również odróżnić zarządzanie strategiczne od zarządzania operacyjnego, które opiera się na zupełnie innych zasadach. Pierwsze z tych pojęć skupia się na ciągłym rozwoju i poszukiwaniu nowych dróg doskonalenia, poszerzaniu oferty o kolejne produkty czy usługi, a efektem tych działań ma być tworzenie przyszłych rozwiązań. W zarządzaniu operacyjnym natomiast liczy się tu i teraz. Zamiast zakładania długotrwałych planów firma skupia się na rozwiązywaniu bieżących problemów i utrzymywaniu stabilnej sytuacji.

Oba modele na swój sposób realizują cele przedsiębiorstwa, ale dopiero w połączeniu są w stanie skierować jego działanie na właściwie tory w krótszej i dłuższej perspektywie.

Aby nakreślić strategię zarządzania przedsiębiorstwem, należy wiedzieć, w jakim momencie obecnie znajduje się firma, gdzie chciałaby się znaleźć i jak tam dotrzeć. Dlatego też tak ważne są poszczególne etapy zarządzania strategicznego, które szerzej opisujemy poniżej.

Etapy zarządzania strategicznego

Zarządzanie strategiczne nie jest jednorazowym aktem, lecz ciągłym procesem. Proces zarządzania strategicznego składa się z trzech głównych etapów. Oto one!

Planowanie strategii

Na tym etapie cyklu określa się cele strategiczne przedsiębiorstwa. Aby to osiągnąć, konieczna jest analiza obecnego stanu firmy oraz jej przyszłości, na podstawie której menadżerowie będą mogli osiągnąć założone cele. 

Planowanie strategiczne w przedsiębiorstwie to cykl zbudowany z kilku elementów, takich jak planowanie wstępne, analiza, określenie misji i wizji firmy oraz strategicznych celów i kierunków, stworzenie planu operacyjnego, wprowadzenie w życie strategii i jej kontrola.

Proces planowania strategicznego strategiczne wymaga wykorzystania różnych metod i technik. Najpopularniejsze narzędzia w zarządzaniu strategicznym to:

• analiza SWOT, 
• analiza TOWS, 
• PESTER czy pozycji konkurencyjnej, 
• systematyczna analiza strategiczna oraz 
• metodę scenariuszy. 

Są to narzędzia niezbędne do analizy zewnętrznego otoczenia makro- i mikroekonomicznego przedsiębiorstwa oraz sytuacji wewnętrznej w firmie.

Wdrażanie strategii

W tym momencie wdrażamy strategię w życie, co wymaga dostosowania zasobów organizacji do sformułowanych wytycznych. Pamiętajmy jednak, że sztywne trzymanie się planu nie jest dobrym rozwiązaniem, ponieważ rzeczywistość może nas zaskoczyć. W związku z tym bądźmy elastyczni i dopasowujmy się do zmieniających się warunków, odstępując w razie potrzeby od założonego planu. Aby wprowadzić nową strategię, konieczna może być zmiana struktury organizacyjnej, budżetu czy sposobu zarządzania.

Nadzór i kontrola strategii

Oczywiście wprowadzenie samej strategii to nie wszystko. Ważnym procesem jest nadzorowanie zaistniałych zmian i sprawdzanie, czy są spójne z założonym planem. W ten sposób nie tylko możemy poprawić potencjalne błędy, ale również odkryć szanse i ryzyka, które mogą pojawić się w trakcie realizacji celu.

Modele zarządzania strategicznego

Modele zarządzania strategicznego można podzielić na dwie główne grupy:

• modele opierające się na paradygmacie racjonalności strategicznej,
• modele opierające się na paradygmacie zachowań strategicznych.

Zgodnie z założeniami pierwszej grupy, dzięki strategii możliwe jest stateczne zarządzanie firmą i prognozowanie przyszłego otoczenia przedsiębiorstwa. Cały proces wdrażania strategii jest sformalizowany, a wśród modeli z tej grupy wyróżnia się szkołę planowania strategicznego, szkołę ilościową, harwardzką czy pozycjonowania macierzowego.

Modele związane z paradygmatem zachowań strategicznych, podobnie jak koncepcje zarządzania można podzielić na różne szkoły, takie jak szkoła behawioralna i szkoła ewolucyjna, które opierają się na doświadczeniu i sprawdzonych metodach.

Aby dokładniej pokazać różnice między powyższymi modelami, poniższej przedstawiamy dwie przeciwstawne metody zarządzania strategicznego.

Szkoła ilościowa

Model ten bazuje przede wszystkim na technikach matematycznych, na podstawie których podejmuje się decyzje w przedsiębiorstwie. Najważniejszym kryterium podczas rozwiązywania problemów jest efektywność, a porównanie ze sobą różnych działań musi bazować na wielkościach mierzalnych.

Niestety szkoła ilościowa nie bierze pod uwagę jednego ważnego elementu całej układanki – ludzi. Kierując się samymi liczbami, trudno przewidzieć zachowanie pracowników w niektórych sytuacjach, co w konsekwencji może zmniejszyć efektywność tej metody.

Szkoła behawioralna

Ten model zarządzania jest ściśle związany ze stosunkami międzyludzkimi i samopoczuciem pracowników. Okazuje się bowiem, że mają one większe znaczenie niż rodzaj wykonywanej pracy. Dobre relacje ze współpracownikami i przełożonymi wpływają na większą wydajność w pracy. Pracownicy, którzy czują się ważni i docenieni, pracują wydajniej niż reszta.

Zwolennikiem tego systemu zarządzania był słynny Abraham Maslow – twórca piramidy potrzeb, według której zaspokojenie potrzeb niższego rzędu pozwala przejść do potrzeb wyższego rzędu.

Przykłady strategii biznesowych

Strategia biznesowa to wszystkie plany i metody, które firma chce wykorzystać w celu realizacji swoich celów biznesowych. Wybór odpowiedniej strategii dla biznesu zależy od szeregu czynników: 

• specyfiki branży, 
• rozmiaru firmy,
• zasobów,
• celów biznesowych,
• dynamiki rynku. 

Poniżej znajdziesz przykłady strategii biznesowych, najczęściej stosowanych w przedsiębiorstwach:

• Strategia dyferencjacji – oferowanie unikalnych produktów lub usług, które wyróżniają się na rynku. Celem jest przyciągnięcie klientów, którzy są gotowi zapłacić więcej za wyjątkowość i jakość. 
• Strategia kosztowa (lider kosztów) – minimalizacja kosztów produkcji i operacyjnych, w celu oferowania produktów lub usług w cenach niższych niż konkurencja. 
• Strategia partnerska – współpraca z innymi firmami, na przykład poprzez joint ventures, partnerstwa strategiczne lub alianse, aby rozszerzyć zasięg rynkowy lub dzielić się zasobami. 
• Strategia globalizacji – rozszerzenie działalności firmy na międzynarodowe rynki, eksport produktów, otwieranie nowych oddziałów lub dostosowanie produktów do różnych kultur. 

Często spotykaną praktyką jest łączenie kilku strategii w jedną, co umożliwia osiągnięcie najlepszych wyników. 

Co wpływa na skuteczność zarządzania strategicznego? 

Każde przedsiębiorstwo ma swoją odmienną charakterystykę, sposób zarządzania oraz relacje między poszczególnymi członkami zespołu czy działami. 

Niemniej jednak istnieje szereg czynników, które w głównej mierze wpływają na to czy założenia strategiczne będą wprowadzane w życie w sposób skuteczny.

Poniższe elementy zarządzania strategicznego mają kluczowe znaczenie dla jego skuteczności:

• procesy dotyczące wymiany informacji pomiędzy poszczególnymi szczeblami decyzyjnymi, w tym między współpracującymi ze sobą działami przedsiębiorstwa, 
• skoordynowanej współpracy poszczególnych działów i członków zespołu odpowiedzialnych za realizację strategii,
• zaufanie wśród członków zespołu,
• wspólne ustalanie sposobu działania i realizacji wyznaczonych celów, 
• zaangażowanie wszystkich członków zespołu w tworzenie oraz wdrożenie w życie strategii przedsiębiorstwa.

Korzyści i zagrożenia, jakie niesie ze sobą zarządzanie strategiczne

Wiesz już, czym jest zarządzanie strategiczne i jak może wyglądać. Jakie są zatem główne korzyści wynikające z jego zastosowania?

Zgodnie ze słowami Antoine de Saint Exupery’ego: „Cel bez planu jest tylko życzeniem”. Zarządzanie strategiczne pomoże uporządkować etapy prowadzące do osiągnięcia danego celu i zapewni konsekwentne i długofalowe działanie. Tylko takie działanie może przyczynić się w dłuższej perspektywie do sukcesu całej organizacji. Na podstawie strategii łatwiej określić szanse i zagrożenia, które mogą grozić firmie, a także mocne i słabe strony przedsiębiorstwie. To także dobra okazja do uporządkowania wiedzy na temat otoczenia firmy oraz jej konkurencji.

Kolejną zaletą rozwiązania tego typu jest mobilizacja pracowników do zaangażowania. Dzięki stworzeniu konkretnego planu możliwe jest rozdysponowanie zadań pomiędzy poszczególne osoby i zespoły. Na etapie nadzoru i kontroli możemy łatwo rozliczyć pracowników z ich realizacji. Wystarczy zastosować odpowiednie wskaźniki i narzędzia. Strategiczne zarządzanie zasobami ludzkimi to także świetny sposób na zintegrowanie pracowników, którzy dążą do wspólnego celu.

Z dobrze przygotowanej i wdrożonej strategii można również wyciągnąć wnioski na przyszłość. Wszystkie sukcesy i porażki będą podstawą do przygotowania biznesplanów, wycen, a nawet materiałów promocyjnych. Zdobyta wiedza biznesowa z pewnością przyda się w przyszłości.

Oczywiście korzyści to nie wszystko. Nie zapominajmy, że zarządzanie strategiczne ma również swoje wady. Jedną z największych są spore nakłady czasu i pracy. Czy poniesione koszty się zwrócą? Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, to raczej tak. A jeśli nie?

Inną bolączką jest silna orientacja na cele ilościowe i problem z szacowaniem celów jakościowych. Chociaż liczby to ważny wskaźnik działania przedsiębiorstwa, warto pamiętać, że nie jedyny. Poziom obsługi klienta czy kwalifikacje pracowników nie zawsze będą tak łatwe do określenia jak wyniki sprzedaży lub liczba użytkowników odwiedzających nasz sklep internetowy.

Wprowadzenie nowej strategii może wiązać się też z większą biurokracją. W końcu wszystkie nowe zadania i procedury muszą zostać spisane i zatwierdzone. Z drugiej jednak strony pozwoli to wprowadzić w organizacji porządek.

Czy zarządzanie strategiczne sprawdza się we współczesnych, dynamicznych czasach?

Metody oraz techniki zarządzania strategicznego nieustannie zmieniają się i ewoluują, nie brakuje jednak głosów mówiących o tym, że w dzisiejszych czasach charakteryzujących się niespotykanym dotąd dynamizmem, szansa na skuteczne przewidywanie przyszłych warunków rynkowych i na tej podstawie opieranie długoterminowej strategii firmy jest niezwykle trudne. 

Coraz częściej przedsiębiorstwa stawiają na zarządzanie operacyjne, zakładające wykorzystanie bieżącej sytuacji rynkowej i szybkiemu, zwinnemu odpowiadaniu na nią. 

Niemniej jednak wciąż podejmowane są działania, które wymagają planowania i działania z wyprzedzeniem, takie jak wprowadzanie nowego produkty na rynek lub ekspansja zagraniczna. 

Zarządzanie strategiczne wciąż więc ma rację bytu, jednak jego zastosowanie oraz wdrożenie w przedsiębiorstwie musi być dostosowane do obecnych wymagań. 

Główne zmiany dostrzega się w czterech obszarach zarządzania strategicznego:

• Procesu zarządzania strategicznego – zauważalna jest konieczność znalezienia optymalnego rozkładu między uporządkowanymi działaniami a elastycznością wymuszoną przez dynamiczną sytuację rynkową. 
• Podmiotów zarządzania strategicznego – podejmowanie decyzji lub proponowanie poszczególnych elementów strategii oddelegowywane jest do większego grona osób.
• Formy strategii, która musi być prosta, uniwersalna i elastyczna. 
• Treści strategii – podejmowane decyzje muszą być jasne i konkretne, jednocześnie uwzględniając kompromisy między różnymi możliwymi, często przeciwstawnymi, rozwiązaniami.

Przekonaj się, jak dużą rolę ma zarządzanie strategiczne w przedsiębiorstwie

Sformułowanie i wdrożenie strategii w organizacji to duże przedsięwzięcie wymagające czasu i poniesienia znacznych kosztów, jednak uporządkowanie struktury firmy, nastawienie na ciągły rozwój i szybka adaptacja do zmiennych warunków otoczenia to korzyści, dla których warto wprowadzić zarządzanie strategiczne w przedsiębiorstwie. W krótkim okresie czasu zalety tego procesu nie będą dla nas aż tak dostrzegalne, jednak w dłuższej perspektywie strategia przyniesie wymierne efekty.

Nie wiesz, jak się za to zabrać? Chętnie zainspirujemy Cię swoim przykładem podczas bezpłatnej konsultacji strategicznej!