Marketplace czy własny e-commerce – co wybrać dla marki z ugruntowaną pozycją?

Globalna centralizacja rynku B2C w e-commerce wokół platform sprzedażowych

Marketplace’y przechodzą galopujący rozwój w sprzedaży online – zwiększa się zarówno liczba kupujących, jak i sprzedawców. Platformalizacji uległ rynek dóbr i usług dojrzałych. Można przypuszczać, że w nie tak dalekiej przyszłości dotknie ona również branżę finansową, ubezpieczeniową, czy telekomunikacyjną.

Jak podaje Statista GmbH, sprzedaż detaliczna w handlu e-commerce w 2021 roku osiągnęła 4,9 biliona $. W 2025 roku ma natomiast wynieść 7,4 biliona $ i będzie stanowić 25% całej sprzedaży detalicznej w Europie (wyłączając sektor podróży i żywności). Według raportu opublikowanego przez OC&C Trading places Online marketplaces rise to dominance w 2025 roku marketplace’y wyprzedzą własne e-sklepy w sprzedaży produktów dojrzałych (odzież, podróże, książki). Oznacza to, że nabywca prędzej zakupi obuwie poprzez Allegro lub Amazon, niż zapłaci za nie w e-sklepie konkretnej marki.

Popularne marketplace – światowi giganci

11 z 13 największych platform sprzedażowych pochodzi z Chin lub ze Stanów Zjednoczonych. Analiza internetowego rynku dokonana przez Digital Commerce 360 pokazuje, że trójka czołowych gigantów Taobao, Tmall oraz Amazon w 2021 roku wygenerowała ponad 60% globalnej sprzedaży. W Chinach 80% sprzedaży pochodzi właśnie ze wskazanych marketpalce’ów. 

W Europie tylko w dwóch krajach platformy miały do niedawna ponad połowę udziału w rynku. Były to Niemcy (przewaga Amazon – 55%) i co ważne, Polska z 50-procentowym udziałem Allegro. Nie chcesz, by Twój biznes został przygłuszony działalnością platform sprzedażowych? Zastosuj strategię Omnichannel. Przedstaw swoją ofertę zarówno we własnym e-commerce, jak i w marketplace’ach (zwłaszcza tych najbardziej popularnych oraz perspektywicznych).

Chcesz wiedzieć, jak przebijamy sufity w e-commerce? Prowadzisz e-biznes, który ma ugruntowaną pozycję na rynku i zamierzasz podjąć walkę z platformami sprzedażowymi?

Sprawdź, jak poprzez skuteczne działania strategiczne staliśmy się Gazelą biznesu.

Ekspansja marketplace’ów w Polsce 

W raporcie Izby Gospodarki Elektronicznej Mr & Mrs e-Commerce 2022 czytamy, że w 2022 roku 90% Polaków dokonało zakupu online, a sama wartość rynku e-commerce w sektorze B2C oscylowała na poziomie ponad 100 mld zł. Agencja Inquiry wraz z Wiadomościami Handlowymi uściślają te dane – już 2/3 polskich internautów regularnie korzysta z platform sprzedażowych.

Zdj. 1. Wybory Polaków w 2022 roku. Źródło: wiadomościhandlowe.pl

Według GS1 w Polsce działa 34 tysiące firm, a 43% z nich sprzedaje online zarówno na platformach sprzedażowych, jak i równolegle we własnym e-commerce. Tymczasem 83% firm e-commerce sprzedaje na Allegro bądź zamierza to zrobić w najbliższym czasie. W czołówce znalazł się również Amazon (52%) oraz e-Bay (26%). Możliwe, że wkrótce dołączy do nich również Facebook Marketplace. Działa on na przychodach z reklam, przez to sprzedawcy nie ponoszą opłat za wystawianie swoich towarów. Kiedy z drobnych ogłoszeń przebranżowi się na transakcyjną platformę sprzedażową, może mocno wpłynąć na pozycję liderów.

Bądź obecny ze swoją ofertą w Social Media. Ich siła w handlu elektronicznym rośnie, a konsumenci coraz bardziej doceniają zakupy poprzez ten kanał sprzedaży. Sprawdź, jak przechytrzyliśmy kryzys w branży fashion i dzięki skutecznej strategii content marketingowej sklep Quiosque rozwinął żagle. 

Ekspansja Allegro na rynek zagraniczny

W lutym 2022 roku Allegro poczyniło krok milowy w kierunku międzynarodowej ekspansji. Świadomie skierowało swoje usługi do krajów UE i spoza niej. Na chwilę obecną, drugim językiem, którym mogą posługiwać się sprzedawcy i kupujący jest angielski. Nabywcy otrzymali kolejną walutę płatniczą – euro. 

Jak podkreśla Sascha Stockem, prezes zarządu firmy Nethansa, poczynania Allegro są całkiem zrozumiałe i świadczą o dominacji dużych marketplace’ów w całym biznesie. Samodzielne e-commerce powinny przemyśleć dodatkową obecność na platformach sprzedażowych, aby się rozwijać i docierać na rynki międzynarodowe. Przedstawienie oferty swojego e-sklepu na Allegro bądź Amazon zwłaszcza z konkretnym, specjalistycznym asortymentem to szansa na zróżnicowanie sprzedaży i zmniejszenie ryzyka. Według Stockmen kupujący wybiera te miejsca, gdzie może zapełnić cały koszyk podczas jednych zakupów.

Logistyka AlliExpress i stopniowe przejmowanie polskiego rynku przez Amazon

Wysoka i rosnąca popularność chińskiego AliExpress w kraju nad Wisłą wynikać może z podpisania przez nich umowy współpracy z InPost. Dzięki temu kupujący mają zapewnioną bezpieczną dostawę z Chin do konkretnego paczkomatu w Polsce. Poza tym w 2021 roku platforma ta otworzyła największe centrum logistyczne w Europie Środkowo-Wschodniej.

Amazon wszedł na polski rynek w 2021 roku. Od początku nie działał agresywnie, gdyż miał na uwadze fakt dominacji Allegro czy rosnącego znaczenia Empiku. Rozwój marketplace w Polsce jest powolny, ale systematyczny – Amazon wygrywa, chociażby z Allegro w kwestii kosztów. Brak podwyżek opłat i prowizji oraz utrzymywanie atrakcyjnej ceny w programie PRIME zaczyna być wyzwaniem dla Allegro, który podniósł kwotę licznych należności od sprzedawców. Amerykańska spółka rozwija sieć centrów logistycznych w Polsce, a wartość wyeksportowanych dóbr w 2021 roku osiągnęła 750 mln euro. 

Zweryfikuj swoje opcje dostaw oraz zwrotów i dostosuj je do aktualnych potrzeb kupujących. Polscy internauci cenią dostawy szybkie (w tym One-day-delivery), chcą mieć wybór pomiędzy warunkami odbioru swojego zamówienia. 

Międzynarodowa ekspansja i zakupy cross-border

Według raportu 2022 European E-commerce przygotowanego przez Eurocommerce aż 60 polskich MŚP zanotowało sprzedaż międzynarodową na poziomie ponad 1 mln euro. Ekspansja zagraniczna firmy może zatem przynieść Ci dużo większe zyski. Sama deprecjacja złotego wobec euro przemawia na jej korzyść. 

Sprzedając na Amazon, masz możliwość dotarcia na rynki zagraniczne z dużo większą liczbą kupujących i rozwinąć swój biznes. Twoje produkty umieszczone na tym marketplace automatycznie udostępniane są klientom w siedmiu sklepach Amazon w Europie. Nie musisz troszczyć się o otwieranie nowej obcojęzycznej witryny, ponieważ platforma robi to za Ciebie.

Sprawdź, jak skuteczne działać w sieci. Przeczytaj E-commerce – jak zacząć prowadzić swój biznes online?

Zdj.2. Popularne marketplace wśród sprzedawców. Źródło: gs1pl.org

Marketplace a własny sklep – usługa fulfillment coraz bardziej popularna

Walcząc z marketplace’ami, wykorzystaj ich pomysły we własnym biznesie. Popularne platformy konsekwentnie rozwijają usługę fulfillment. Polega ona na przekazaniu całej logistyki zewnętrznym dostawcom od przyjmowania, komplementacji i pakowania po wysyłkę i obsługę zwrotów. Tylko 30% polskich e-sklepów korzysta z tej usługi, a 27% dyrektorów e-commerce zamierza wprowadzić ją w najbliższej przyszłości. Według raportu Marketplace’y 2022: liderzy e-commerce opublikowanego przez GS1 Polska należy spodziewać się dużej konkurencji Amazona i Alibaby. Poprzez usługę fulfillment przejmą oni duży kawałek tortu od sprzedawców e-commerce. 

Polskie Allegro w 2022 roku wprowadziło usługę One Fulfillment, która polega na przechowywaniu, pakowaniu i dostarczaniu produktów oraz obsłudze klienta w całym procesie realizacji zamówienia. Przez to kupujący na Allegro mają szeroki wybór dostaw (w tym szybkich dostaw jedno- i dwudniowych).

EmpikPlace wprowadził natomiast:

• skuteczną optymalizację wewnętrznych procesów, 
• rozwiązania efektywnej obsługi zamówień i rejestracji sprzedawców, 
• systemy integrujące i automatyzujące całą obsługę zamówień.

Poprzez ten mocny krok strategiczny szybko zyskał popularność wśród polskich sprzedawców i kupujących.

Wprowadzając rozwiązanie fulfillmentu do swojego e-commerce:

• oszczędzasz czas, 
• możesz oddelegować najważniejsze obowiązki logistyczne firmie zewnętrznej,
• dbasz o terminowość i wysoką jakość w dostarczaniu przesyłek.

Hybrydowy model sprzedaży: załóż własny marketplace lub wprowadź omnichannel 

Detaliści Decathlon oraz TIM podjęli walkę o znaczenie i pozycję w sprzedaży online. Wprowadzili hybrydowy model sprzedaży i oferują swoje usługi na dwóch poziomach: na płaszczyźnie własnego e-commerce oraz marketplace. Decathlon udostępnił swój sklep polskim sprzedawcom stając się marketplace’em specjalistycznym skupionym wokół branży sportowej. Podejście to nie jest nowatorskie. To przemyślana strategia rozwoju, z której już wcześniej skorzystały sklepy takie jak Zalando, Empik.com, Morele.net, czy Castorama.

Światowe marki wykorzystują zarówno potencjał sprzedażowy własnej strony, jak i pokazują się w marketplace’ach. Na Allegro przestrzeń zwana „Strefą marek” skupia światowej rangi sprzedawców, którzy prezentują swoje produkty w 7 różnych kategoriach. W strefie tej klienci na co dzień otrzymują wyjątkowe oferty: nowości, przeceny czy limitowane kolekcje. Uporządkowana prezentacja markowych produktów umożliwia kupującym odnalezienie produktów bez konieczności przedzierania się przez długie listy ofert.

Zdj. 3. Obecność gigantów modowych na Allegro w Strefie Marek. Źródło: allegro.pl

Przystąp do marketplace’u w Polsce i pokaż się w Strefie marek, która jest szczególnie ceniona wśród kupujących. Polacy darzą zaufaniem markowe sklepy, obdarzone mianem „Oficjalny sklep”. Jest to skuteczne narzędzie, by przegonić konkurencję na Allegro. Aby zacząć sprzedawać w Strefie marek, musisz podpisać porozumienie o współpracy w ramach programu Brand Partner oraz spełnić warunki zawarte w regulaminie Strefy marek Allegro.

Popularne marketplace’y czy sklep internetowy – wybory Polaków

Rynek e-commerce rozwija się na ogromną skalę. Według raportu PricewaterhouseCoopers do 2027 roku wartość wirtualnego rynku w Polsce wzrośnie o ponad 94 mld zł i zatrzyma się na poziomie 187 mld złotych. 

Zdj.4. Raport E-commerce w Polsce 2022 opracowany przez Gemius, Polskie Badania Internetu oraz IAB Polska. Źródło gemius.pl

Popularne marketplace – który z nich wybrać? Polakom marketplace kojarzy się przede wszystkim z platformą Allegro. Jej znajomość deklaruje 85% badanych. Kolejne miejsca zajęły: OLX, Zalando, Amazon i AliExpress.

W  kategorii odzieży największą znajomością wśród kupujących cieszą się platformy:

• Allegro – 35%,

• Zalando – 34%,

• Vinted – 15%, 

Zdj. 5. Raport E-commerce w Polsce 2022 opracowany przez Gemius, Polskie Badania Internetu oraz IAB Polska. Źródło gemius.pl

Według raportu E-commerce w Polsce 2022 internauci najchętniej kupowali produkty w kategorii („pierwsza piątka”):

• Odzież, dodatki i akcesoria (79%),
• Obuwie (66%),
• Kosmetyki/perfumy (65%),
• Książki, płyty, filmy (57%),
• Produkty farmaceutyczne (55%).

Popularne marketplace – co przyciąga konsumentów?

Czynnikami determinującymi Polaków do zakupu w konkretnym sklepie, a nie konkurencyjnym, oferującym podobne produkty i usługi są:

• Atrakcyjna cena produktu (47%),
• Niskie koszty przesyłki lub dostawy (41%),
• Wcześniejsze pozytywne doświadczenia (35%),
• Atrakcyjne promocje i oferty specjalne (28%),
• Krótki czas oczekiwania na dostawę (24%),
• Łatwy sposób składania zamówienia (20%),
• Różne dostępne formy płatności (19%),
• Przejrzysta i funkcjonalna strona internetowa (16%),
• Opinie zawierające rankingi, oceny i opisy (15%),
• Szczegółowe informacje o warunkach zamówień/reklamacji i zwrotów (14%).

Polacy cenią sobie również atrakcyjny sposób przedstawienia oferty, długie terminy zwrotów, estetyczny wygląd strony internetowej czy profesjonalną obsługę klienta. 

Zainwestuj w swój e-commerce i pochyl się nad czynnikami determinującymi zakupy online. Dokonaj szczegółowej ich weryfikacji oraz analizy i na ich podstawie wprowadź bądź zmodyfikuj swoje procesy sprzedażowe. Aby wygrać z ogromnymi platformami sprzedażowymi, musisz być od nich lepszy!

Specjalistyczny magazyn biznesowy Interaktywnie.com w swoim raporcie E-commerce 2022  podkreśla, że w najbliższej przyszłości UX będzie decydował o „być albo nie być” polskiego e-commerce. Choć wciąż dominującym czynnikiem zakupowym jest cena (z tego względu marketplace’y cieszą się przewagą rynkową), to właśnie doświadczenie klienta, budowanie z nim relacji, kreowanie brandingu i wiarygodności są kluczową kwestią, aby sprzedawać dużo i nie dać się zagłuszyć gigantom marketplace’ów. 

Rozwój i ekspansja – popularne marketplace czy własny sklep?

Przez skuteczną strategię i budowanie relacji możesz dotrzeć do większej liczby odbiorców. Ekspansja na nowe rynki, w tym samym na rynki zagraniczne powinna stanowić obecnie dla Twojego e-commerce kuszącą alternatywę w sprzedaży. Z czasem możesz rozbudowywać asortyment i docierać do różnych grup kupujących. 

Przykład: Sklep Denley korzysta z wielu opcji, aby przypodobać się klientom i spełnić ich oczekiwania zakupowe. Sam akces do newslettera wiąże się z dodatkowymi przywilejami. Wybór pomiędzy różnymi formami płatności (w tym bardzo popularnym i na czasie PayPo), 30 dni na darmowy zwrot towaru, wiele korzystnych rabatów i gratisów – to wszystko czyni sklep atrakcyjnym i wiarygodnym. 

Zdj. 6. Opcje zakupowe w sklepie Denley. Źródło: denley.pl

Popularne marketplace’y wytworzyły wokół siebie pełny ekosystem usług sprzedażowych i reklamowych – od logistyki i magazynowania po dostawę. Otrzymujesz on nich całą infrastrukturę i proces sprzedażowy bez możliwości personalizacji własnej oferty. To, jak będzie postrzegany Twój e-commerce, zależy od sposobu, w jaki wdrożysz spójną strategię marketingową, brandingową, reklamową i technologiczną. Ta ostatnia wpływa na cały performance strony, czyli na szybkość jej działania, design i układ oraz oferowane funkcjonalności. Jeśli wizyta na Twojej witrynie będzie dla kupującego „przyjazna”, wówczas skutecznie „po nitce do kłębka” zaprowadzisz go do finalizacji koszyka zakupowego.

Branding i UX

Czy w dalszym ciągu zakładanie i prowadzenie własnych e-commerce ma sens? Owszem i zawiera w sobie ogromny potencjał rozwojowy i sprzedażowy. Pamiętaj, że to, czego długo jeszcze nie będzie posiadała żadna platforma sprzedażowa, a do czego ma nieograniczony dostęp właściciel e-sklepu – to zarządzanie relacjami z klientem. Kupujący z coraz większą świadomością dokonują zakupów, a ich oczekiwania co do całego procesu sprzedażowego rosną. To przekłada się z kolei na fakt, że cena nie zawsze ma kluczowe znaczenie przy podejmowaniu decyzji zakupowych. Biznes powinien opierać się przede wszystkim na własnej działalności, a potem dopiero na platformie sprzedażowej, która z góry narzuca swoje praktyki sprzedażowe i decyduje o tym, jaki procent od przychodu odbierze sprzedawcom za ruch. 

Marcin Rutkowski, Brand Operations Manager w merce.com zauważa, że poważani gracze rynku e-commerce z rozpoznawalną marką inwestują we własne platformy. Umacniają oni swoją pozycję przez zapraszanie innych dostawców na swoją stronę. Wielu z nich korzysta z magazynów partnerów. Dzięki takiemu Partnerstwu zwiększysz wtedy oferowany asortyment oraz osiągniesz optymalne rozwiązania logistyczne.

Warto przyjrzeć się działaniom grupy VRG, która skupia takie marki jak Wólczanka, Bytom, Vistula czy W. Kruk. Konkretna firma odpowiada za określony obszar sprzedażowy. Eliminujesz wtedy ryzyko budowania nowej marki od zera, czy kształtowania jej wiarygodności i rozpoznawalności. We własnym e-commerce sam decydujesz, jak będzie wyglądała strona. Wybierasz szablon, szatę graficzną, czcionki, kolory, rozmieszczenie poszczególnych elementów (produkty, kategorie, podkategorie, koszyk). Uzupełniaj swoją stronę o dodatkowe informacje, opinie, recenzję, regularnie publikuj na blogu wpisy czy case study. Wszystko, co wyróżnia Twoją markę – przedstaw w ciekawy i przyciągający sposób. 

Przykład: Autoryzowany sprzedawca zegarków Zegarek.net, laureat w 2022 roku w kategorii Zegarki i biżuteria sprzedaje wiele modeli w tym również zegarki marki Premium. Polacy docenili sklep za:

• wysoką jakość produktów, 
• usługę grawerowania w przystępnej cenie, 
• szybką i sprawną przesyłkę.

Zdj. 7. Ranking Opineo 2022. Ranking sklepów internetowych. Źródło: ocnd.pl

Popularne marketplace – co jeszcze warto wiedzieć?

Korzystając z usług marketplace’ów, akceptujesz z góry identyfikację wizualną, UX oraz szatę graficzną – czyli wszystko, co wpływa na odbiór oferty. Inwestujesz pieniądze w administratora strony, zamiast przeznaczyć je na zdobywanie klientów i walkę o utrzymanie lojalnych użytkowników, którzy znają i cenią Twoją firmę za jakość i profesjonalizm.

Natomiast opierając swój biznes na własnym e-commerce, masz pełny wpływ na wrażenia użytkownika z korzystania z Twojej strony. Posiadasz narzędzia do analizy „ścieżki klienta”. Wnioski, które otrzymasz, będą podstawą do modyfikacji strony tak, by była bardziej użyteczna dla użytkownika.

Spójrz na UX w Zalando. Przechodząc na kartę konkretnego produktu, otrzymujesz mnóstwo szczegółowych informacji o ofercie (wymiary, dobór rozmiaru, sposoby konserwacji odzieży). „Zoomowanie” zdjęcia głównego, fotografie wykonane w różnych perspektywach – są to udogodnienia, które czynią ofertę w oczach klienta „wartościową”.

Zdj. 7. Rozbudowany i szczegółowy opis konkretnego produktu w sklepie Zalando. Źródło: zalando.pl

 Liderzy SEO znają się na linkowaniu i nie tylko. Sprawdź, jak łączyć działania marketingowe w spójną strategię SEO, SEM i Content Marketing w e-commerce. 

Pozycjonowanie i Content Marketing

Partner technologiczny to obecnie konieczność w rozwoju e-commerce, by móc stanąć do walki z marketplace’ami światowych i krajowych gigantów. Grzegorz Rogaliński, CEO Exorigo-Upos S.A wskazuje, że właściciele e-sklepów powinni uwzględnić całą ścieżkę zakupową konsumentów podczas budowania spójnej strategii rozwoju i walki z platformizacją. By tego dokonać, potrzebny jest partner, który skutecznie zagwarantuje optymalną technologię i biznesowe doradztwo. Wskazuje, aby przy wyborze uwzględnić następujące aspekty, które powinna posiadać agencja marketingowa:

• Znajomość branży.
• Podejście Customer First.
• Strategia quick-wins.
• Zespół ekspertów.
• Szerokie portfolio zrealizowanych dużych projektów.

Zdj. 8. Skuteczne pozycjonowanie sklepu Adidas. Źródło: google.pl 

Marka Adidas poprzez skuteczne pozycjonowanie wywalczyła pierwszą pozycję w wyszukiwarce Google. Sprzedawca na szeroką skalę korzysta z linków sponsorowanych w Google Ads. Po wpisaniu w wyszukiwarkę frazy „buty do piłki nożnej” gigant obuwniczy znalazł się na początku listy. Takie działania mogą przynieść bardzo wysoki zwrot z poniesionych kosztów. Kampania musi być jednak dobrze zaplanowana i systematycznie monitorowana przez specjalistów. 

Zauważ, jak szczegółowe jest drzewo kategorii w oficjalnym sklepie Adidas. To mistrzostwo optymalizacji. Na podstawie takiej struktury wyszukiwanie przy pomocy słów kluczowych, opisów i linkowania wewnętrznego daje wymierne efekty. 

Zdj. 9. Rozbudowane drzewo kategorii i podkategorii na stronie głównej sklepu Adidas. Źródło: adidas.pl

W kwestii zintegrowanej strategii klientocentrycznej wygrywa zegarownia.pl. Sklep z uwagą dostosował się do aktualnych trendów zakupowym Polaków i na tej podstawie oferuje szeroki zakres usług i benefitów.

Zdj. 10. Rozbudowana komunikacja z klientem i zintegrowane elementy strategii klientocentrycznej. Źródło: zegarownia.pl

Popularne marketplace czy własny sklep? Znasz już odpowiedź!

Krajobraz rynku internetowego będzie nadal ewoluował, obejmując nowe podmioty i regulacje zewnętrzne. Powinieneś stanąć twarzą w twarz ze zjawiskiem platformizacji i podjąć wyzwanie, aby walczyć o pozycję własnego e-commerce.

Popularne marketplace – co może pomóc w walce z nimi?

• Wprowadzaj innowacje.
• Poznaj strategię rywali marketplace i wprowadzane przez niech udogodnienia.
• Określ, które rozwiązania mogą zadziałać w Twoim e-commerce.
• Stwórz prawdziwą strategię partnerstwa z kluczowymi marketplace’ami, renegocjuj warunki ceny, wsparcia marketingowego i wielkości dochodów po obu stronach.

Zwycięzcą zostaniesz, jeśli:

• Poznasz swoją niszę i skoncentrujesz się na niej.
• Zadbasz o pełną i profesjonalną obsługę klientów i dostawców.
• Stworzysz strategie obronne przed nadchodzącymi kryzysami.
• Będziesz unikał kanibalizacji.
• Zainwestujesz w CRM i personalizację oferty.
• Poszerzysz zakres usług w całym procesie sprzedażowym – sposoby płatności, dostawy, zwrotów.
• Będziesz budować i umacniać swój branding i wiarygodność.
• Zadbasz o profesjonalne UX.
• Wprowadzisz strategię omnichannel.

Bądź wierny swojemu e-commerce i podejmij walkę o utrzymanie stabilnej pozycji na rynku. Platformizacja jest zjawiskiem na skalę światową. Aby nie dać się zagłuszyć wielkim marketplace’om, udoskonalaj procesy w swojej niszy i specjalizacji. Nie bój się stosować innowacji oraz najnowszych technologii w zarządzaniu relacją marka- klient. W boju o pozycję lidera masz w rękawie mocną kartę przetargową. To prawie nieograniczona możliwość budowania braningu Twojego e-sklepu i wiarygodności w oczach klientach. To on dziś narzuca w e-commerce zasady gry. Będziesz zwycięzcą, jeśli spełnisz jego oczekiwania!

Źródła:

1. Statista, Retail e-commerce sales worldwide from 2014 to 2025 (in billion U.S. dollars), statista.com/statistics/379046/worldwide-retail-ecommerce-sales, dostęp: 19.05.2022
2. occstrategy.com/media/3057/trading-places_online.pdf
3. Izba Gospodarki Elektronicznej, Mr & Mrs e-Commerce, 2022, eizba.pl/wp-content/uploads/2022/01/Raport-Mr-Mrs-e-Commerce.pdf
4. nteraktywnie.com/biznes/newsy/biznes/marketplace-y-coraz-bardziej-popularne-rynek-e-commerce-przechodzi-zmiany-262019
5. mycompanypolska.pl/artykul/e-fektywny-e-sklep-im-wiekszy-tym-lepszy/10444
6. gs1pl.org/app/uploads/2022/08/raport_marketplace.pdf
7. marketingibiznes.pl/e-commerce/duze-marki-wchodza-na-serwisy-marketplace-albo-zakladaja-wlasne/
8. pwc.pl/pl/media/2022/2022-07-11-do-2027-wartosc-rynku-e-commerce-w-polsce-wzrosnie-o-ponad-94-mld-zl-do-187-mld-zl.html
9. gemius.pl/wydawcy-aktualnosci/raport-e-commerce-2022-juz-dostepny.html
10. interaktywnie.com/biznes/artykuly/raporty-interaktywnie-com/ebook-z-raportem-ecommerce-2022-trendy-w-sprzedazy-internetowej-261891
11. interaktywnie.com/biznes/newsy/biznes/marketplace-y-coraz-bardziej-popularne-rynek-e-commerce-przechodzi-zmiany-262019
12. marketingibiznes.pl/e-commerce/duze-marki-wchodza-na-serwisy-marketplace-albo-zakladaja-wlasne/
13. gemius.pl/wydawcy-aktualnosci/raport-e-commerce-2022-juz-dostepny.html