Ghostwriting w praktyce – co na to prawo autorskie?

Ghostwriting to zjawisko polegające na tym, że ktoś w sposób anonimowy pisze tekst, pod którym podpisuje się inna osoba. Niezależnie więc od tego, jak duży wkład autor wniósł w pisanie, jego dzieło zostaje opublikowane pod obcym nazwiskiem.

Kto korzysta z usług ghostwritingu? Skąd wynika niechęć do samodzielnego przygotowania materiałów? Na te pytania trudno udzielić jednoznacznych odpowiedzi. Niejednokrotnie zdarza się, że powodem takich praktyk jest brak czasu na stworzenie czegoś we własnym zakresie. Bywa też, że zleceniodawca nie dysponuje umiejętności pisarskimi lub brakuje mu weny twórczej.

Co to jest ghostwriting?

Na czym polega ghostwriting? Aby odpowiedzieć na powyższe pytanie, warto zatrzymać się na etymologii tego słowa. Ghost (ang. duch, widmo) oraz writer (ang. pisarz) w połączeniu daje się przetłumaczyć jako „pisarz-widmo”. Ghostwriter wykonuje zlecenia związane z przygotowaniem tekstu na zamówienie i równocześnie pozostaje niewidzialny jak duch. Do jego zadań należy również skorygowanie, dokończenie lub sparafrazowanie nadesłanej pracy.

Zleceniodawca zamawia artykuł, a jego rzeczywisty twórca – w ramach płatnej usługi – zrzeka się praw autorskich na rzecz klienta i dodatkowo zobowiązuje się do zachowania poufności. Zleceniodawca z kolei podpisuje dzieło jako swoje, wypłacając profesjonaliście odpowiednią kwotę. Jak można się domyślać, taki sposób powstawania tekstów wzbudza spore kontrowersje, skupiające się przede wszystkim wokół praw autorskich i legalności podejmowanych działań.

Bez względu jednak na zastosowane rozwiązania legislacyjne i emocje, jakie wiążą się z tego typu praktykami, ghostwriting cieszy się dużą popularnością. Taka forma współpracy funkcjonuje na rynku od wielu lat i wciąż dynamicznie się rozwija. Zazwyczaj odbiorcy tekstów nie są świadomi zależności towarzyszących powstawaniu treści. Czytają dany materiał z przekonaniem, że napisał go ich ulubiony bloger lub osoba, którą cenią.

Copywriting, ghostwriting – czym się różnią?

Copywriting, ghostwriting mają ze sobą wiele wspólnego. W wykonywaniu każdego z tych zawodów istotną rolę odgrywa umiejętność pisania. Materiały powinny być przygotowane w sposób ciekawy i przejrzysty. Ważne jest też przestrzeganie zasad poprawnej polszczyzny, zwłaszcza tych związanych z gramatyką i stylistyką.

Tworzone teksty należy dostosować do profilu odbiorców tak, aby wzbudziły ich zainteresowanie. Podobnie jak copywriting, ghostwriting to profesja, w której ważne jest trzymanie się wytycznych otrzymanych przez zleceniodawców. Niezbędne jest również profesjonalne podejście oraz uprzednie wykonanie pogłębionego researchu na dany temat.

Przeczytaj również: Po co tworzyć wytyczne dla copywriterów?

Wiesz już, co łączy copywriting, ghostwriting. Sprawdź teraz, co je różni.

Styl pisania

W pierwszym przypadku należy zadbać, by tekst był zrozumiały i nie zawierał kontrowersyjnych sformułowań. W drugim ważniejsze jest dostosowanie się do stylu zleceniodawcy, ponieważ to on będzie później uważany za autora pracy.

Ghostwriter może używać słów kojarzących się z daną osobistością i wyrażać w jego imieniu różne przekonania. Ma to ogromne znaczenie m.in. podczas pisania przemówień dla polityków czy książek autobiograficznych. Jasnym jest też pilnowanie męskiego lub żeńskiego rodzaju czasowników w pisanym tekście.

Autorstwo

Copywriter czasami podpisuje się pod tekstami własnym nazwiskiem, zyskując z biegiem czasu renomę i odpowiedni rozgłos w branży. To otwiera mu drogę do pozyskiwania kolejnych zleceń i umożliwia tym samym rozwój jego umiejętności.

Przeczytaj również: Co to jest feedback i jak go udzielać? Poznaj najważniejsze zasady

Copywriterzy są zatrudniani w agencjach reklamowych, które powierzają im pisanie tekstów na strony internetowe. Ghostwriter natomiast z definicji nie podpisuje się pod swoimi tekstami, nie staje się więc dzięki nim rozpoznawalny.

Uwarunkowania prawne

Copywriting, ghostwriting, choć do pewnego stopnia opierają się na podobnych praktykach, mają inny status prawny. O ile nie ma wątpliwości co do legalności pierwszego z nich, o tyle w przypadku drugiego sprawa nie jest już tak jednoznaczna.

Ghostwriting a prawo autorskie

Do momentu, w którym osoba korygująca dany materiał zmienia go tylko w sposób techniczny (poprawia błędy stylistyczne, gramatyczne i ewentualnie merytoryczne), pozostaje to w zgodzie z prawem autorskim. Taką formę określa się mianem korekty, edycji lub redagowania tekstu. Wykonane prace mają celu sprawienie, by materiał był czytelny i zrozumiały.

Kiedy jednak osoba tworząca lub współtworząca dany tekst dodaje do niego element własnej twórczości, jest to działanie niezgodne z prawem autorskim. Takie praktyki noszą bowiem znamiona plagiatu. Wynika to z faktu, że ostatecznie imię rzeczywistego twórcy, jakim jest „pisarz-widmo”, zostaje pominięte, a wszelkie zasługi przypadają zleceniodawcy.

Przepisy prawa autorskiego dotyczą niezbywalności i nieprzenoszalności. W Polsce więc nie ma regulacji, która pozwalałaby na zrzekanie się prawa do swojego dzieła na rzecz innej osoby. Dodatkowo prawo autorskie dzieli się na osobiste i majątkowe. Drugie z nich może być ograniczone w czasie, jednak zgodnie z art. 36 pr. aut. czas jego wygaszenia trwa siedemdziesiąt lat. Termin ten jest tak odległy, że w kontekście zleceń ghostwritingowych nie ma większego znaczenia. Autorskie prawa osobiste są natomiast nieograniczone w czasie i nie podlegają zrzeczeniu się lub zbyciu więzi twórcy z utworem (art. 16 pr. aut.).

Ważny jest też inny zapis prawny, który mówi o tym, że pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę, tworząc jakiś utwór, ma obowiązek dostarczyć go pracodawcy. Zgodnie z art. 12 pr. aut.: „(…) pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron”.

Z powyższego fragmentu wynika, że nawet w przedstawionej sytuacji prawo autorskie pozostaje ściśle związane z osobą twórcy. Pracodawca ma obowiązek oznaczenia autora dzieła, zadbania o jego integralność i wykorzystania go zgodnie z prawem. W przypadku pisania utworów pod innym nazwiskiem sytuacja jest zgoła odmienna niż w zacytowanym powyżej artykule prawnym. Oznacza to więc, że ghostwriting w Polsce nie jest chroniony Ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Ghostwriting vs. rzeczywistość

Jak kontrowersje prawne rozwiązuje się w praktyce? Zazwyczaj podpisuje się umowę zawierającą w sobie wątpliwie etycznie klauzule (np. wyliczające kary za niezachowanie przez „pisarza-widmo” poufności). Ghostwriting oznacza  również zrzeczenie się wszelkich ewentualnych korzyści majątkowych w momencie, w którym dzieło odniesie sukces. Dodatkowo klauzule w umowach na ghostwriting zawierają zapisy dotyczące przeniesienia praw zależnych do utworu, a więc dające możliwość zmiany treści przez zleceniodawcę.

Przeczytaj również: Etyczny marketing – dlaczego warto grać fair?

Podpisanie takiej umowy niesie ryzyko dla jednej i drugiej strony. Istnieje ryzyko, że osoba rozpowszechniająca cudzy utwór i przedstawiająca go jako swój zostanie uznana za plagiatora. Za takie przestępstwo grozi kara pozbawienia wolności nawet do 3 lat. Dodatkowo art. 272 kodeksu karnego stanowi o tym, że karę może również otrzymać osoba, która wyłudza poświadczenie nieprawdy, co także ma miejsce w przypadku zjawiska jakim jest ghostwriting.

Czy ghostwriting jest nielegalny?

Choć pisanie tekstów pod cudzym nazwiskiem nie należy do rzadkości, to jednak wzbudza słuszne kontrowersje. Prawo w Polsce nie przewiduje świadczenia tego typu usług, co z kolei prowadzi do nadużyć i tworzenia umów obarczonych wysokimi karami grzywny. Takie działania mogą być więc postrzegane jako nieetyczne. Co więcej, jeśli doszłoby do sporów rozstrzyganych w sądzie, obie strony mogłyby mieć problemy.

Z drugiej strony żyjemy w czasach, gdzie publikacja treści jest czymś powszechnym (na tym właśnie opiera się content marketing). Przedsiębiorcy, politycy czy aktorzy doskonale zdają sobie sprawę, że dobrej jakości artykuły stanowią świetną okazję do promocji ich działalności. Nie wszyscy jednak mają wystarczająco dużo czasu lub umiejętności, by samodzielnie przygotowywać materiały. To sprawia, że ghostwriting cieszy się ogromnym powodzeniem.

Chcesz dowiedzieć się więcej o zaletach i wadach ghostwritingu? Odezwij się do nas!