Czym jest turkusowa organizacja i czy jest skuteczna?

Czym jest turkusowa organizacja?

Turkusowa organizacja to firma, w której nie ma sztywnej hierarchii, a wszyscy pracownicy mają dużą swobodę działania. Nie ma szefów i przełożonych, którzy kontrolują każdy krok zespołu. Zamiast tego, ludzie sami organizują swoją pracę, podejmują decyzje i współpracują na zasadach wzajemnego zaufania. Kluczowe wartości to autonomia, odpowiedzialność i wspólny cel. W turkusowych organizacjach ważna jest transparentność – wszyscy mają dostęp do informacji i mogą wpływać na rozwój firmy.

Ta koncepcja zarządzania została szczegółowo opisana przez Frederica Laloux w książce „Pracować inaczej”, gdzie autor wyróżnił kilka etapów ewolucji organizacji, a turkusowy poziom uznał za najbardziej zaawansowany.

Zdj. 1. Etapy ewolucji organizacji organizacji według Frederica Laloux. Źródło:. A. Bikle, moznainaczej.com.pl

W Polsce koncepcję turkusowej organizacji rozpowszechnił i rozwinął Andrzej Bikle W swojej książce „Doktryna jakości. Rzecz o turkusowej organizacji” podkreśla, jak ważne jest odejście od klasycznego modelu zarządzania na rzecz organizacji opartych na partnerstwie i wspólnych wartościach. Według niego „jakość to nie tylko standardy i procedury, ale przede wszystkim kultura organizacyjna oparta na zaufaniu”. Autor wskazuje, że kluczem do sukcesu turkusowej organizacji jest budowanie atmosfery zaufania i partnerstwa oraz eliminowanie toksycznych metod zarządzania.

Jak działa turkusowa organizacja?

Turkusowe organizacje mają z założenia funkcjonować jak żywy organizm, dostosowując się dynamicznie do zmieniającego się otoczenia. Można jednak wyszczególnić żelazne zasady turkusowych organizacji:

• Brak tradycyjnej hierarchii – nie ma dyrektorów ani menedżerów wydających polecenia. Pracownicy organizują swoją pracę samodzielnie i podejmują decyzje w ramach zespołów.
• Samoorganizacja – zespoły ustalają własne cele, dobierają narzędzia i wspólnie planują działania.
• Transparentność – wszyscy pracownicy mają dostęp do pełnych informacji o funkcjonowaniu firmy, w tym finansach, strategii i wynikach działalności.
• Wpływ na rozwój firmy – każdy pracownik traktuje firmę jak „swoją własną” i ma realny wpływ na jej rozwój.
• Eliminacja systemów kar i nagród – w miejsce tradycyjnych metod motywacyjnych stawia się na budowanie środowiska sprzyjającego kreatywności i współpracy.
• Dynamiczne role i zakres obowiązków – pracownicy nie mają sztywno przypisanych stanowisk. Role zmieniają się w zależności od kompetencji i potrzeb zespołu. Turkusowe organizacje promują inicjatywę i otwartość na nowe zadania, unikając postawy „to nie należy do moich obowiązków”.
• Komunikacja partnerska – kluczowe znaczenie ma dialog, aktywne słuchanie oraz konstruktywna informacja zwrotna. Turkusowe organizacje stosują zasady asertywnej komunikacji, unikając oceniania i koncentrując się na poszukiwaniu rozwiązań. 

Zdj. 2. Zasady partnerskiej demokracji, które są najważniejsze w funkcjonowaniu turkusowej organizacji. Źródło: A. Bikle, moznainaczej.com.pl

Zalety i wady turkusowych struktur

Wdrożenie turkusowego modelu organizacji przynosi wiele korzyści. Pracownicy są bardziej zaangażowani i zmotywowani, ponieważ mają realny wpływ na to, co robią.

Co więcej, takie zarządzanie przynosi wymierne efekty w postaci rozwoju firmy, zwiększenia przychodów czy podniesienia poziomu zadowolenia klientów. Przykładowo, Buurtzorg – organizacja pielęgniarek z Holandii, która zatrudnia 8 000 pielęgniarek socjalnych, osiągnęła imponujące wyniki – średni czas opieki nad pacjentem został skrócony o 40%, a liczba hospitalizacji zmniejszyła się o 33%. Morning Star, największa na świecie firma przetwórstwa pomidorów, działa całkowicie bez menedżerów, pozwalając pracownikom samodzielnie decydować o procesach produkcyjnych, co zaowocowało wzrostem o 10% rocznie przy średnim wzroście branży na poziomie 1%. Patagonia, amerykański producent odzieży, wdrożyła turkusowe zarządzanie i od lat odnosi sukcesy finansowe, jednocześnie dbając o zrównoważony rozwój i etyczne podejście do biznesu.

Jednak turkusowy model nie jest pozbawiony wyzwań. Wprowadzenie tego podejścia wymaga zmiany sposobu myślenia, zarówno pracowników, jak i właścicieli firm. W niektórych przypadkach może pojawić się chaos decyzyjny, zwłaszcza jeśli organizacja nie wypracuje jasnych mechanizmów współpracy. W sytuacji kryzysowej mogą się lepiej sprawdzić inne modele zarządzania w firmie. 

Ponadto nie każda branża może pozwolić sobie na pełną samoorganizację – w administracji publicznej czy wojsku konieczne są jasno określone struktury. Problemem może być również znalezienie odpowiednich pracowników – nie każdy jest gotowy na pełną odpowiedzialność i samodzielne podejmowanie decyzji. 

Marta Jasilkowska Content Marketing Consultant w Harbingers

Wprowadzenie turkusowego modelu organizacji może zwiększyć zaangażowanie pracowników dzięki większej autonomii i samodzielnemu podejmowaniu decyzji. Brak tradycyjnej hierarchii sprzyja kreatywności, innowacyjności i szybszemu rozwiązywaniu problemów. Jednak nie każda organizacja jest gotowa na taką zmianę – wymaga to dojrzałej kultury organizacyjnej i zespołu zdolnego do samodzielnego zarządzania. Dla niektórych firm może to oznaczać chaos i brak klarowności w podejmowaniu decyzji. Dlatego warto dokładnie przeanalizować, czy taki model pasuje do specyfiki organizacji i jej pracowników.

Turkusowe podejście w praktyce: przykłady turkusowych organizacji

Na świecie turkusowe zarządzanie z powodzeniem wdrożyły takie firmy jak Patagonia, Morning Star czy Buurtzorg, o których sukcesach pisałam powyżej.

W Polsce również pojawiają się przykłady firm wdrażających ten model. Jednym z nich jest firma software’owa Codewise, która z powodzeniem funkcjonowała bez klasycznej hierarchii, dając pracownikom dużą swobodę działania. Innym przykładem jest Turkusowa Wieża – szkoła podstawowa opierająca się na samoorganizacji uczniów i nauczycieli. Zarządzanie strategiczne oparte na modelu turkusowym wprowadziła też PKS Gdańsk Oliwa, który wdrożył partnerski model zarządzania, w którym ,,nie ma struktury hierarchicznej, wszyscy pracownicy są sobie równi, bez względu na doświadczenie, staż pracy oraz zajmowane stanowiska natomiast decyzję podejmują Ci, którzy mają wiedzę w danym temacie”.

Czy turkusowe organizacje są skuteczne?

Badania pokazują, że turkusowe organizacje mogą osiągać bardzo dobre wyniki, szczególnie w branżach wymagających innowacyjności i elastyczności. Firmy działające w tym modelu często osiągają wyższy poziom zaangażowania pracowników i lepsze wyniki finansowe. Andrzej Blikle podkreśla, że: „ludzie pracujący w atmosferze zaufania i autonomii osiągają lepsze rezultaty niż Ci, którzy podlegają ścisłej kontroli.”

Przykłady turkusowych organizacji potwierdzają, że ten model może być skuteczny i przynosić realne efekty w postaci rozwoju firmy, większych przychodów i zadowolenia pracowników i klientów. Bez wątpienia jednak wymaga to odpowiedniego przygotowania i zmiany sposobu myślenia pracowników na wszystkich szczeblach firmy. Nie jest to rozwiązanie dla każdej organizacji. Przede wszystkim, wymaga ono zatrudniania takich osób, które nie boją się odpowiedzialności i nie potrzebują jasno wyznaczonych zadań lub przewodnictwa lidera. Z pewnością jednak turkusowy model zarządzania przyczynia się do rozwoju firmy i większego zadowolenia z pracy. 

Źródła:

Andrzej Blikle, Doktryna jakości. Wydanie II turkusowe. Rzecz o turkusowej samoorganizacji, Wydawnictwo Helion, Warszawa 2017

moznainaczej.com.pl

pks-sa.com