Indeks czytelności FOG – co to? Sprawdź, czy inni rozumieją Twoje teksty!

Wszystko, cokolwiek piszemy „do internetu”, powinno być jasne, przejrzyste i proste w odbiorze. Czy istnieje więc obiektywny sposób na sprawdzenie, że nasz tekst będzie łatwy dla odbiorcy, jeszcze zanim go opublikujemy? Okazuje się, że stopień czytelności tekstu można… obliczyć za pomocą matematycznego wzoru. Czy skutecznie? Przekonaj się!

Indeks czytelności FOG – co oznacza ten skrót?

Indeks czytelności FOG to sposób określania stopnia przystępności tekstu dla odbiorców. Wartość FOG oznacza liczbę lat edukacji niezbędnych do tego, aby dany tekst zrozumieć. Przykładowo:

• FOG na poziomie 3-4 charakteryzuje tekst łatwy w odbiorze, zrozumiały już dla ucznia szkoły podstawowej.
• Wartość 10 oznaczać będzie tekst, który zrozumiały jest dla przeciętnego absolwenta gimnazjum, bądź ucznia szkoły ponadgimnazjalnej.
• FOG na poziomie 16-17 to już teksty specjalistyczne, zrozumiałe np. dla studentów i absolwentów danego kierunku;
• 18-21 – dla uczestników studiów doktoranckich,
• a powyżej 22 – dla tych z doktoratem.

Warto jednak mieć na względzie, iż jest to pewne teoretyczne uogólnienie, które ma na celu pomóc nam wyobrazić sobie poziom komplikacji danego tekstu. W istocie jednak poziom rozumienia treści nie zależy bowiem od samych lat edukacji, ale również od indywidualnych zasobów, np. tego, jak rozwinięte jest nasze słownictwo oraz tego, jaką mamy wiedzę w temacie, którego tekst dotyczy.

Co jednak istotne, pisząc do internetu, nie zależy nam na tym, żeby język tworzył bariery dla części odbiorców – ale wręcz przeciwnie, aby jak najbardziej ułatwiał zrozumienie tego, co mamy do powiedzenia. Nawet jeśli chcesz, aby Twoje teksty przekazywały ekspercką wiedzę, ich ogromną zaletą będzie prosty i przejrzysty język, który sprawi, że czytelnik nie zniechęci się po pierwszym zdaniu.

Służy temu webwriting – zbiór reguł tworzenia tekstów „do internetu” dostosowany do oczekiwań i nawyków czytelników. I choć indeks czytelności tekstu nie został wymyślony stricte z myślą o internetowych odbiorcach, może okazać się przydatnym narzędziem dla każdego, kto takie treści tworzy i publikuje – copywritera, marketera, blogera czy przedsiębiorcy posiadającego stronę internetową. Pod warunkiem jednak, że potraktujemy go pomocniczo, a nie jak wyrocznię.

Jak sprawdzić stopień czytelności tekstu?

Pierwotnie indeks FOG opracowany został dla języka angielskiego, jednak doczekał się także wersji uwzględniającej specyfikę polszczyzny. Aby sprawdzić przystępność tekstu, skupiamy się właściwie na dwóch jego aspektach – na średniej długości zdania oraz na długości wyrazu, a ściślej: na liczbie występujących w zdaniu wyrazów trudnych. Za „trudne” uznawane są słowa mające 3 lub więcej sylab (dla języka angielskiego) oraz 4-sylabowe lub dłuższe (dla polszczyzny). Aby obliczyć, jaką wartość FOG ma dany tekst, możesz użyć następującego wzoru:

Możesz, ale kto by to liczył ;). Żeby sprawdzić, czy Twój tekst będzie zrozumiały dla odbiorców, dla których powstał, warto „prześwietlić go” za pomocą jednego z narzędzi online. Poniższe nie tylko określą przystępność tekstu, ale również podpowiedzą Ci, co warto poprawić, aby treści czytały się same. 

Jasnopis

Jasnopis to proste, intuicyjne narzędzie do samodzielnego sprawdzenia tzw. klasy trudności tekstu. Narzędzie nie wykorzystuje wprawdzie w pełni indeksu FOG, a jedynie uproszczoną skalę trudności (od 1 do 7). Możesz jednak dzięki niemu łatwo zauważyć, które fragmenty tekstu wymagają poprawy. Jasnopis wskaże Ci np. zbyt długie zdania lub błędy stylistyczne. 

Logios

Logios to już narzędzie profesjonalne, które mierzy nie tylko stopień czytelności tekstu, ale także 10 innych cech języka. Służy do analizy, optymalizacji i upraszczania tekstów z różnych sfer życia – w tym także z zakresu Content Marketingu. W darmowej wersji narzędzia możemy skorzystać z zakładki „do zabawy” – uproszczonej, choć także bardzo przydatnej analizy tekstu. Zobaczymy w niej m.in. wartość FOG.

Indeks czytelności FOG a skuteczny content marketing

Indeks czytelności FOG to metoda oceny przejrzystości (lub, jak kto woli – mglistości) treści na podstawie częstotliwości występowania wyrazów trudnych. Pamiętaj jednak, że chodzi o słowa trudne dla laika – osoby nieposiadającej wykształcenia specjalistycznego czy nieobeznanej z danym tematem.

Ten sam tekst będzie zupełnie inaczej oceniony pod względem trudności przez osoby różniące się od siebie nie tylko poziomem wykształcenia, ale i jego kierunkiem czy zainteresowaniami. Dlatego tworząc treści content marketingowe, szczególnie ważne jest zadbanie o ich przejrzystość i dobór odpowiedniego języka przede wszystkimz myślą o jasno sprecyzowanej grupie docelowej.

Indeks FOG może być jedynie „orientacyjnym” narzędziem – pamiętaj, że jest to wskaźnik „teoretyczny” i oparty na swojego rodzaju „algorytmie”, a więc nie zawsze miarodajny.

Przykładowo tekst, który właśnie czytasz, ma FOG na poziomie 14. W teorii powinien więc być zrozumiały dla osób posiadających co najmniej licencjat. W praktyce jednak na jego odbiór wpływa o wiele więcej kontekstów, niż tylko (formalna!) wiedza odbiorcy. Kontekstem jest także, chociażby miejsce publikacji (blog poświęcony marketingowi) oraz Twoja motywacja, czyli to, co skłoniło Cię do lektury.

Również dobre treści content marketingowe muszą wynikać z rozumienia wielu kontekstów Twoich odbiorców jednocześnie.

Pisz do ludzi! Jak poprawić czytelność tekstu?

Jak już wiesz, FOG opiera się właściwie na analizie dwóch parametrów: liczby „trudnych” (tj. długich) wyrazów oraz łącznej liczby wyrazów w zdaniu/tekście. Zagłębiając się w zasady webwritingu, znajdziesz jednak o wiele więcej przydatnych wskazówek, dzięki którym Twoje teksty staną się bardziej komunikatywne i zrozumiałe dla przeciętnego odbiorcy. O czym warto pamiętać?

• Unikaj zbyt długich, wielokrotnie złożonych zdań. Zanim odbiorca dobrnie w nich do końca, prawdopodobnie zapomni już, co było na początku. Poza tym im dłuższe zdanie, tym większe ryzyko popełnienia błędów gramatycznych czy stylistycznych.
• Zrezygnuj z nadmiaru imiesłowów (to formy czasownika z końcówkami –”ący”, “-ąc”, “-ony”, “-wszy”, np. zrobiwszy, powiedziawszy itp.). Tworzą one niepotrzebny patos i dystans. Niekiedy też dają tekstowi nieco archaiczny wydźwięk. Oczywiście bywają niezbędne – byle nie w nadmiarze.
• Unikaj strony biernej i form bezosobowych – one również służą budowaniu niepotrzebnego dystansu.

Zajrzyj na blog Harbingers i zapoznaj się z: ABC Webwritingu!

Czy FOG w ogóle jest użyteczny?

Co tak naprawdę mierzy indeks czytelności FOG? Co oznacza w praktyce? Warto wiedzieć, iż ten rodzaj pomiaru czytelności jest krytykowany, a przynajmniej dyskusyjny. Co można mu zarzucić?

Przede wszystkim to, że FOG skupia się wyłącznie na dwóch parametrach. Podczas gdy nawet przeciętny czytelnik jest w stanie intuicyjnie stwierdzić, że na łatwość odbioru tekstu wpływa o wiele więcej cech języka, niż tylko długość słów i zdań.

Poza tym, czy długi wyraz faktycznie jest tożsamy z trudnym? Wielosylabowymi wyrazami posługujemy się od dziecka, ponieważ w języku polskim ich nie brakuje.

I po trzecie, stopień czytelności tekstu może być kwestią subiektywną. Dla każdego czytelnika tekst „trudny” czy „łatwy” może oznaczać coś innego. Jednak wynika to z wielu naszych cech indywidualnych, takich jak choćby wiedza ogólna czy zainteresowania. Te z kolei nie muszą i często nie idą w parze z liczbą lat „formalnego” wykształcenia.